Thuở xưa, có ông lão họ Tái bị mất một con ngựa quý. Mọi người đến
chia buồn, han hỏi và tiếc dùm cho ông. Ông lão điềm nhiên nói:
– Không sao! Mất của là điều rủi ro thật nhưng biết đâu trong cái
rủi có cái may!
Ít lâu sau con ngựa trở về nhà và còn dắt theo một con ngựa khác – bạn
của nó – đẹp và quý hơn nhiều.
Bà con lại tụ họp, tấm tắc:
– Ông cụ thật có phước, tưởng đâu mất con ngựa quý, ai dè lại được
thêm con nữa.
Ông lão họ Tái vẫn thản nhiên:
– Biết đâu trong các may lại có cái rủi. Và cái rủi đó đã đến, cậu
con ông lão rất thích cỡi ngựa mới, dong ruổi cả ngày trên lưng ngựa nên bị
té gãy một chân. Thân bằng quyến thuộc đều đến chia buồn về tai nạn đáng
tiếc vừa xảy ra. Ông cụ vẫn mỉm cười:
– Biết đâu trong cái rủi lại có cái may!
Chiến tranh bùng nổ, các thanh niên đều phải ra chiến trường, cậu con
trai nhờ tàn tật nên được ở nhà hủ hỉ với cha già.
Tái ông thất mã là thế đó!
—o0o—
Người Mù Sờ Voi
Thuở xưa có một đám người mù từ thuở sơ sinh, nghe nói đến con voi
nhưng chưa từng thấy nó ra sao cả. Một hôm nghe đồn có một con voi đi
qua làng, đám người mù liền nhờ người dẫn đường đến xem voi. Anh nải dễ
dãi cho phép họ được rờ rẫm con voi tùy thích. Lúc trở về đám người mù
kháo nhau rằng:
– Bác ạ! Lạ quá nếu không phải chính tay tôi sờ thì tôi không thể
nào tin được, con voi hệt như cái cột nhà… kinh thật! (Anh chàng này sờ
nhằm chân con voi).
– Bác bảo sao? Con voi còn lâu mới giống cây cột nhà…” Anh mà
sờ nhằm chiếc đuôi quả quyết:
– Nó giống cây chổi chứ lại…
Anh sờ tai voi cãi:
– Tôi thấy nó giống cây quạt mo.
Anh sờ nhằm bụng bảo:
– Tôi cho rằng nó giống cái chum tương.
– Hừm, mắt với mũi các anh ra sao đấy. Tôi thì thấy nó như cái ống
điếu, anh chụp nhằm cái vòi hét.
Anh chàng sau cùng sờ nhằm cái ngà cười khẩy:
– Thật là đồ ngu, vừa đui vừa ngốc… con voi chẳng khác chi cái
sừng trâu mà lại khéo tưởng tượng.
Tức thì cả bọn nhao nhao lên:
– Sao? Mày dám bảo ông đui à… hử thằng kia…
– Vừa đui vừa ngốc mới ăn nói ấm ớ như thế!
– Này… ngu này… ngu này…
Ðoàn người mù bèn lăn xả vào nhau đánh, thụi, cào cấu… Ai cũng cho là
mình đúng còn người kia đều là sai cả, nên kết quả là anh chàng nào cũng bị
nện một trận đích đáng.
Em thân mến!
Chúng ta đã từng nghe kể câu chuyện người mù sờ voi này từ thuở còn
bé… Nhưng em có nhận thấy rằng mình cũng giống hệt như anh chàng mù
kia không?
Cái tâm hư vọng sinh diệt liên miên của chúng ta cũng giống như con
voi nọ mà chúng ta là những anh chàng mù khốn khó. Vì không quan sát
được hành tung cùng hình tướng của tâm thức nên chúng ta hay khoát lên
cho bản ngã mình những nhân dáng riêng, tùy theo các hình tướng của vọng
niệm mà chúng ta bắt gặp được. Chẳng hạn như vừa thấy loáng thoáng các
vọng niệm có vẻ từ bi, hỷ xả… chúng ta liền hãnh diện nhủ thầm: “Ta đây là
một nhân vật từ bi hỷ xả cùng mình chứ không phải như anh kia chị nọ.”
Gặp một người bạn đang nóng giận ta liền hạ một từ ngữ: “Thật là một anh
chàng cọc cằn, đê tiện.” Những ý tưởng tự tôn và tự ty đều được thành hình
từ đó.
Thấu đáo rõ toàn thể tầm vóc của con voi để phá vỡ những kiến thức
thiên lệch của mình là chữa được tật… cãi lộn của bọn người mù. Thấu rõ
được toàn thể quá trình sinh diệt, đường lối về của các vọng niệm… là
chuyện cần thiết và cấp bách của người tu Phật. Muốn thấu đáo cho rõ ràng
chúng ta phải bình tĩnh quan sát không thiên vị, lo sợ hốt hoảng hay muộn
phiền trước những vóc dáng đặc tính nào của vọng tâm hết.
“Tham, sân, phẩn, hận, phú, não, tật, xan” là những món phụ tùng mà
cái bản ngã nào của nhân loại cũng có… Giống như một chú voi thì phải có
đầy đủ cả đầu đuôi, bụng, lưng, ngà, tai vậy. Một con voi thiếu một bộ phận
sẽ là một con voi dị dạng có tật.
Nếu chúng ta còn ngạc nhiên khi bắt gặp một tánh xấu của mình, khó
chịu khi thấy hành vi của người khác… là chúng ta chưa hiểu rõ tường tận về
chú voi của mình. Các chú voi đều giống nhau ở hình vóc đại cương kia
mà. Chính chỗ này một thiền sư đã bảo “như nhau dọc mũi ngang mày.”
Thấy rõ tướng của con voi, theo dõi những biến chuyển đa dạng của vọng
tâm, quả là một kỳ công lý thú, nhưng chuyển một con voi ngang tàng
bướng bỉnh thành một con voi ngoan ngoãn tốt nết là một chuyện đòi hỏi
khá nhiều thời gian và nhân lực. Cũng như biến đổi một cái tâm hỗn tạp, rắc
rối đa sự thành một cái tâm Phật không phải là chuyện dễ… không dễ nhưng
không phải là bất khả. Vì các kinh điển thường nhắn nhủ chúng ta rằng:
“Phiền não tức bồ đề, tâm chúng sanh tức là tâm Phật vậy.”
Ns Như Thủy
